ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ καιρός

ΣΑΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ

Το Bullying στο Σχολείο

Το Bullying στο Σχολείο

Ο Σχολικός εκφοβισμός (αγγλ. Bullying, γερμ. Mobbing)

Από την Πόπη Μακρονάσιου, εκπαιδευτικό
 
Το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού έχει λάβει το τελευταίο χρονικό διάστημα μεγάλες διαστάσεις, καθώς σχεδόν καθημερινά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης προβάλεται ένα καινούριο περιστατικό. 
 
Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός (Bullying);
 
Το Bullying είναι μια απρόσμενη, επιθετική και αντικοινωνική συμπεριφορά ενός μαθητή ή μαθήτριας ή μιας ομάδας μαθητών εναντίον ενός ή περισσοτέρων μαθητών, συνήθως της ίδιας τάξης, με σκοπό τη φυσική και ψυχική εξουθένωση/βλάβη του μαθητή/μαθητών στόχου. 
 
Προκειμένου να θεωρηθεί Bullying μια συμπεριφορά πρέπει να είναι επιθετική και να περιλαμβάνει:
 
1. Μια ανισορροπία εξουσίας: 
 
Τα παιδιά θύτες χρησιμοποιούν την εξουσία τους, είτε πρόκειται για φυσική δύναμη, είτε έχουν πρόσβαση σε ενοχλητικές/ντροπιαστικές πληροφορίες ή έχουν την ικανότητα επιρροής, ώστε να μπορούν να ελέγχουν ή να κάνουν κακό στους  άλλους.
 
Οι ανισορροπίες εξουσίας μπορούν να αλλάξουν στο πέρασμα του χρόνου ή σε διαφορετικές καταστάσεις, ακόμη και αν εμπλέκονται τα ίδια άτομα.
 
2. Επανάληψη: 
 
Οι συμπεριφορές Bullying συμβαίνουν περισσότερες της μίας φοράς, ή έχουν τη δυναμική να επαναλαμβάνονται συνεχώς.
 
Το Bullying περιλαμβάνει δράσεις που αποσκοπούν στον αποκλεισμό του θύματος από την ομάδα και αυτό γίνεται επίτηδες.
 
Το προφίλ του παιδιού - θύματος
 
1. Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση
2. Κατά τη γνώμη του δεν έχει ωραία εμφάνιση
3. Κοινωνική ή πολιτιστική καταγωγή διαφορετική από αυτή του θύτη
4. Αντιμετωπίζει προβλήματα στο σπίτι
5. Είναι συνεσταλμένο
6. Η ενδυματολογική του εμφάνιση διαφέρει από αυτή των άλλων παιδιών.
 
Το προφίλ του παιδιού - θύτη 
 
1. Έχει υψηλή αυτοεκτίμηση
2. Έχει σωματική δύναμη
3. Έχει κοινωνική ή πολιτιστική καταγωγή, που από τον κοινωνικό του περίγυρο είναι αποδεκτή
4. Έχει αρχηγική συμπεριφορά που την επιβάλει με πειθώ ή βία
5. Έχει πρόσβαση σε πληροφορίες ικανές να βλάψουν το θύμα.
 
Επιδιώξεις /σκοποί του μαθητή - θύτη
 
1. Ο θύτης επιδιώκει δύναμη και αναγνώριση 
2. Νοιώθει δυνατότερος όταν οι άλλοι τον φοβούνται και ευχαρίστηση όταν μπορεί να ελέγχει τη ζωή του συμμαθητή του.
3. Θεωρεί  την επιθετική συμπεριφορά του σαν "cool" και περιμένει  τον θαυμασμό από τον κοινωνικό του περίγυρο.
4. Δεν έχει ενσυναίσθηση, δεν τον ενδιαφέρει αν προκαλεί σωματικό ή ψυχικό πόνο στα θύματά του. Μάλιστα διασπείρει ψευδείς ειδήσεις ότι το θύμα τον έχει βλάψει, χωρίς να μπορεί να το αποδείξει, γιατί κανένας από τους συμμαθητές δεν διαπίστωσε κάτι τέτοιο.
 
Τι οδηγεί ένα παιδί να κάνει Bullying
 
1.  Το οικογενειακό του περιβάλλον υποτιμά την σοβαρότητα της κατάστασης, ή δεν έχει θέσει σαφή όρια, έτσι το παιδί - θήτης απολαμβάνει ανοχή, γιατί ακούει φράσεις όπως " έτσι είναι τα αγόρια", "παιδιά είναι", κ.λπ.
2. Άλλοι γονείς ή το φιλικό περιβάλλον του παιδιού ενθαρρύνουν την παραβατική συμπεριφορά χρησιμοποιώντας φράσεις όπως: 
-" η Ζωή είναι για τους Δυνατούς", 
-"δείξε στους άλλους ποιος είναι το αφεντικό "
-" Μη φοβάσαι κανέναν, εσύ έχεις πατέρα δικηγόρο"....κ.λ.π.
-φράσεις που ασκούν αρνητική και βίαιη επίδραση στο παιδί που ταυτίζεται έτσι με επιθετικά πρότυπα.
3. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης και τα ηλεκτρονικά μέσα όπως τα διαδικτυακά παιχνίδια, ταινίες κ.λπ., όπου ήρωες είναι αυτοί που προκαλούν βία και το παιδί ταυτίζεται ασυναίσθητα με αυτούς, χωρίς να αισθάνεται τη λύπη που βιώνουν τα θύματα.
4. Συχνά το παιδί - θήτης είναι μάρτυρας βίας μέσα στην οικογένεια ή μεταξύ των γονιών.
 
Τύποι του Bullying
 
Υπάρχουν τρεις τύποι εκφοβισμού:
 
*Λεκτικός εκφοβισμός
 
Ο θύτης λέει ή γράφει άσχημα πράγματα που αφορούν το θύμα. Όπως :
α. Πειράγματα
β. Προσβολές, βρισιές, κάνει το θύμα να κλαίει
γ. Ταπεινώσεις για να προκαλέσει ψυχικό πόνο.
δ. Ακατάλληλα σεξουαλικά σχόλια, ή σχόλια που αφορούν το φύλο, την εμφάνιση ή τις ενδυματολογικές επιλογές, το θρήσκευμα, την κοινωνική θέση, την εθνικότητα, κ.λ.π.
ε. Απειλές για πρόκληση βλάβης
στ. Υποδαύλιση, παρόξυνση, προπαγάνδα, χαιρεκακία, φανατισμός.
 
*Κοινωνικός εκφοβισμός
 
Ο θύτης χρησιμοποιεί διάφορα μέσα ( π.χ. διασπορά ψευδών ειδήσεων) για να βλάψει ή να καταστρέψει τις κοινωνικές σχέσεις του θύματος ή την κοινωνική του φήμη, με απώτερο σκοπό τον κοινωνικό του αποκλεισμό - την αποβολή του από την ομάδα.
 
Τελευταία, ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying) έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, γιατί δεν περιορίζεται ούτε χρονικά ούτε τοπικά. Ο θύτης έχει την άνεση, οποιαδήποτε στιγμή να δημοσιοποιήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μήνυμα, βίντεο, φωτογραφίες με προσωπικές στιγμές ή να τηλεφωνήσει εκφοβίζοντας το θύμα, που νοιώθει και είναι ανίσχυρο.
 
*Σωματικός εκφοβισμός
 
Πραγματοποιείται με τη χρήση βίας (γρονθοκοπήματα, κλωτσιές, σπρωξίματα, κ.λπ.) με σκοπό την πρόκληση σωματικών βλαβών ή αφαίρεση πολύτιμων αντικειμένων όπως κινητό, χρήματα, Laptop, χρυσαφικά, κ.λ.π.
 
Που και πότε εκφοβίζονται τα θύματα;
 
1. Μέσα στην τάξη
2. Μέσα στην αυλή του σχολείου
3. Στο γυμναστήριο του σχολείου ή στις αθλητικές εγκαταστάσεις
4. Στη γειτονιά
5. Στο λεωφορείο πηγαίνοντας ή επιστρέφοντας από το σχολείο.
6. Ηλεκτρονικά, οποιαδήποτε μέρα, ώρα και τοποθεσία επιλέγει ο θύτης.
 
Συχνότητα του Bullying
 
Σύμφωνα με το εθνικό κέντρο εκπαιδευτικών στατιστικών και γραφείο δικαιοσύνης (National Center for Education Statistics and Bureau of Justice) των ΗΠΑ, 
το 2019: Το 22% των μαθητών ηλικίας 12-18 ετών είχαν βιώσει την εμπειρία του Bullying.
 
Το 2019: Το 19% των μαθητών των ΗΠΑ ηλικίας 9-12 ετών βίωσαν Bullying τους τελευταίους 12 μήνες, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (Centers for Disease Control and Prevention).
 
Ανάλογα είναι τα ποσοστά και σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
 
Συνέπειες στο παιδί-θύμα 
 
Ο εκφοβισμός επιδρά αρνητικά στην ψυχή του παιδιού.
 
Σαν αποτέλεσμα συχνά αναγνωρίζουμε ένα αυξανόμενο:
1. Άγχος για το σχολείο. Το παιδί δείχνει απροθυμία για σχολική φοίτηση. Κάνει αδικαιολόγητες απουσίες και η σχολική του επίδοση μειώνεται 
2. Αίσθημα ανασφάλειας.
3. Επίσης υποφέρει συχνά από πονοκέφαλο και πόνο στο στομάχι.
4. Έχει ανορεξία
5. Έχει άσχημη ψυχική διάθεση που διαρκεί πολύ και τάσεις αυτοκτονίας
6. Έχει διαταραχές ύπνου
7. Παρουσιάζει άλλοτε παθητική συμπεριφορά και απομόνωση και άλλοτε ανεξήγητη (!!) επιθετικότητα. 
 
Τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά
 
1. Να μη φοβούνται να ενημερώσουν τους γονείς τους άμεσα.
2. Να ενημερώσουν τον δάσκαλο/ καθηγητή της τάξης.
 
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς
 
1. Να συζητούν συχνά με τα παιδιά τους, ώστε να αντιληφθούν αμέσως αν είναι θύματα εκφοβισμού, να τα  ενθαρρύνουν να εκφράζουν το πρόβλημά τους, να τα ενθαρρύνουν να λύνουν τις διαφορές τους με διάλογο και όχι με βία.
2. Να επισημαίνουν τους κινδύνους του διαδικτύου και να θέτουν σαφή όρια χρήσης του.
3. Να συζητούν με τους εκπαιδευτικούς, όταν διαπιστώσουν προβλήματα συμπεριφοράς του παιδιού ή τραυματισμούς
4. Να ενημερώσουν τον σχολικό ψυχολόγο
5. Να ενημερώσουν την αστυνομία - Καταγγελία στο τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος - 
www.astynomia.gr
www.cybercrimeunit.gr
6.Να ζητήσουν βοήθεια από τον συνήγορο του Παιδιού
www.0-18.gr
Τηλ. 213 1306703, 213 1306605
7. Να απευθυνθούν στη Γραμματεία δικαιωμάτων του Παιδιού
E-Mail: press@synigoros.gr
 
Τι μπορούν να κάνουν οι εκπαιδευτικοί
 
1. Να ενημερώσουν τους γονείς του θύτη
2. Να κρατούν ημερολόγιο για κάθε φαινόμενο Bullying
3. Να ενημερώνουν τα παιδιά για τις συνέπειες που έχει το Bullying.
4. Να οργανώνουν συχνά ενημερωτικές ημερίδες στο σχολείο προσκαλώντας ειδικούς, δηλ. γιατρούς, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς κ.λ.π.
5. Να στοχοποιούν την συμπεριφορά και σε καμμία περίπτωση το ίδιο το παιδί, δίνοντάς του έτσι την ευκαιρία να αλλάξει συμπεριφορά και να μην αποκλειστεί από το κοινωνικό σύνολο.
 
Βιβλιογραφία
 
www.gov.uk
www.schulpsychologie.at
www.bpb.de ( Bundeszentrale für politische Bildung)
Olweus, D: Gewalt in der Schule: Was Lehrer und Eltern wissen sollten und tun können, 4. Aufl.Bern: Huber: 2008
www.stop-bullying.sch.gr
www.uth.gr( μονάδα διασφάλισης ποιότητας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας)
www.jugendundmedien.ch
www.healthstories.gr
www.anwalt.de: Diese Möglichkeiten haben Betroffene
www stopbullying.gov ( An official website of the United States goverment )