Είναι το Lockdown... απαγορευτικό;
Άρθρο του ψυχολόγου - συγγραφέα, Μάνου Ζαχαριουδάκη, με αφορμή την προτροπή του Καθηγητή Γλωσσολογίας, Γιώργου Μπαμπινιώτη για χρησιμοποίηση ελληνικών όρων και στο κομμάτι που έχει να κάνει με την καθημερινότητα της πανδημίας
Ο εξαιρετικός μας Δρ. Μπαμπινιώτης στην προσπάθειά του να "επαναελληνικοποιήσει" την (κανείς δεν διαφωνεί) αυξανόμενα αγγλόφωνη γλώσσα μας και κάποιους κοινούς όρους πρόσφατα αντί για (όπως έγραψε "τα γλωσσικά μας λάθη") LOCKDOWN, TAKE AWAY, DELIVERY συνέστησε τις ελληνικές (γενικό ή μερικό) ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΙΚΟ, ΠΑΙΡΝΩ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ, ΤΡΟΦΟΔΙΑΝΟΜΗ, αντίστοιχα. Και με έβαλε σε σκέψεις, που θα μοιραστώ.
Προφανώς πρέπει (αλλά αποτυχαίνουμε στη "παιδεία" μας) να γνωρίζουμε και να καλλιεργούμε τη γλώσσα μας, αλλά επίσης και να την εμπλουτίζουμε κι εξελίσσουμε με εύλογες ή κι απαραίτητες προσθέσεις κατάλληλων ελληνικών ή/και (μοναδικών, εύχρηστων, δυσκολομετάφραστων, κ.ά.) ξένων λέξεων/εννοιών. Είναι θέμα τόσο γνώσης (ελληνικής γλωσσομάθειας) όσο και (εθνικής) αυτοπεποίθησης και δημιουργικότητας το να χρησιμοποιούμε άφοβα και ελληνικούς και ξενόφερτους όρους!
Οι άνωθεν προτεινόμενες "μεταφράσεις" του, θεωρώ ότι αντανακλούν το πρόβλημα. Τουλάχιστον οι 2/3 είναι παραδείγματα λέξεων για τις οποίες ΔΕΝ έχουμε καλές ελληνικές ακριβείς λέξεις, οπότε καταλήγουμε είτε να χρησιμοποιούμε περιφραστικές ελληνικές μεταφράσεις ή, τυπικότατα/συχνότερα προτιμούμε την ξένη λέξη στο γνωστό μας νοηματικό πλαίσιό της.
Σκεφτείτε:
το DELIVERY ναι σημαίνει κυριολεκτικά ΔΙΑΝΟΜΗ, αλλά όχι μόνο φαγητού αλλά γενικώς (καυσίμου, καφέ, πακέτων, κλπ). Οπότε το DELIVERY ως ΤΡΟΦΟΔΙΑΝΟΜΗ είναι ακριβές μόνο για φαγητά.
Το συστεινόμενο (θεωρώ αόριστο και γενικό) ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΙΚΟ (επιτρέψτε μου) ούτε με βάπτιση από μόνο του δεν σημαίνει/υποδηλώνει το εμπορικό / συγκοινωνιακό / ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ LOCKDOWN. Ίσως το κυριολεκτικότερο "ΚΛΕΙΔΩΜΑ (της κοινωνίας)" να ταιριάζει νοηματικά/συναισθηματικά καλύτερα...
Το δε TAKE AWAY (το θεσμοθετημένο "πακέτο") σημαίνει "παίρνω από κατάστημα για εξωτερική (του καταστήματος) κατανάλωση" αλλά όχι απαραίτητα για το σπίτι (π.χ. παίρνω καφέ για το δρόμο). Όλα τους δείχνουν τη δυσκολία να αντικαταστήσεις ήδη διεθνώς γλωσσικά "θεσμοθετημένες" αγγλικές λέξεις που, μας αρέσει ή όχι, ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΥΝ την επικοινωνία και στην Ελλάδα.
Φαντάζεστε να πηγαίνετε σε μαγαζί με ίσως ασπούδαχτους (λαϊκά παιδιά) υπαλλήλους και να ζητάτε περιφραστικά στα ελληνικά τα παραπάνω; Και αστείο και αναποτελεσματικό και γραφικό.
Για κάποιους όρους βολεύει η σύντομη υιοθετημένη ξένη λέξη. Κι ο κόσμος μας (δε θα γυρίσουμε τον χρόνο/ιστορία πίσω) γίνεται σίγουρα - με τις αγγλοαποικιοκρατικές, τηλεοπτικές, μουσικές, οικονομικές, τεχνολογικές κ.ά. επιρροές - πιο αγγλόφωνος (αλλά ΚΑΙ ελληνόφωνος αν σκεφτούμε ότι 10-20%+ των λέξεών τους είναι αρχαιοελληνικής ρίζας!) και παγκοσμιοποιημένος.
Προσωπικά εκτιμώ, μου αρέσει κι εμπλουτίζομαι από την έρευνα για αντίστοιχες ελληνικές λέξεις. Λ.χ. πρόσφατα έμαθα εντυπωσιασμένος για το "τορνοσυνδέτη", ναι το γνωστό μας φερμουάρ! Αλλά άντε πες στο συμμαθητή στο σχολείο (εκτός κι αν είναι εγγονός του Μπαμπινιώτη ή αρχαιοtriviaμανιακός ) να ανεβάσει... τον τορνοσυνδέτη του... και να μην σε πουν... μαλάκιο.
Επί τη ευκαιρία όμως, θα σας πω, ως Έλληνα, τι με εκνευρίζει αφάνταστα (κι ας έχω σπουδάσει/ζήσει 22 χρόνια στη Νέα Υόρκη). Όταν στα ελληνικά μας παιδικά γενέθλια, ενώ έχουμε τη πανέμορφη, ουσιαστικότερη, ποιητικότερη ελληνικότατη ευχή μας ("Να ζήσεις Αρίστο/α και χρόνια πολλά παππούλης/γιαγιούλα να γίνεις με άσπρα μαλλιά, παντού να δωρίζεις της γνώσης το φως και όλοι να λένε να ένας/μία σοφός") τυπικότητα (και μετά τη παρότρυνση κάποιου ενήλικα - που μόνο αν Αμερικανός δικαιολογείται, αλλιώς θεωρώ απαράδεκτος...) ακολουθεί το βαρετό αγγλικό "happy birthday to you, happy birthday to you, happy birthday dear Αριστο/α, happy birthday to you...". Άχρηστο, περιττό, και για την ελληνικότητά μας, απερίσκεπτο κι υποτιμητικό και απαράδεκτο. Ας το κόψουμε. (Εκτός αν με διεθνική αδελφοποιητική συμφωνία συμφωνήσουν οι δύο χώρες σε κάθε γεννέθλειο εορτασμό να απαγγέλλονται και τα δύο ευχολόγια.)
Η ανάρτηση του κ. Μπαμπινιώτη.