Συνέντευξη στον Φοίβο Παπαγεωργίου για την εφημερίδα Ταχυδρόμος

Πριν μία εβδομάδα, ο Θωμάς και η Στέλλα αντάλλαξαν όρκους αιώνιας πίστης  και αγάπης στην πόλη του Λουξεμβούργου. 

Ακόμα δύο νέοι Έλληνες που προτίμησαν να οργανώσουν τη ζωή τους εκτός συνόρων. Όπως μας λένε, η επιλογή αυτού του μικρού κράτους στην «καρδιά» της Ευρώπης δεν ήταν τυχαία. Καλές συνθήκες εργασίας κι επιλογές, τοποθετείται ανάμεσα σε πολλές και ιστορικές χώρες που μπορείς εύκολα να επισκεφτείς αλλά και κάτι εξόχως σημαντικό για τους ίδιους. Η προσβασιμότητα και οι διευκολύνσεις για άτομα με οπτική αναπηρία είναι βαθιά ριζωμένες στην κουλτούρα της πόλης.

Ο προγραμματιστής και βραβευμένος συγγραφέας Θωμάς Κέρτσαλης, γεννημένος στην Βέροια, ύστερα από τις σπουδές του στην Θεσσαλονίκη και εργασιακή εμπειρία στον Πειραιά αποφάσισε πριν δέκα χρόνια να τολμήσει το επόμενο βήμα. Παράλληλα, γράφει και παιδικά παραμύθια με ιδιαίτερη επιτυχία. Και με τις δύο ασχολίες του προσπαθεί να βοηθήσει τα άτομα με αναπηρία αλλά και να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο. 

Η Στέλλα Μιχολίτση από το Βελεστίνο, γνωστή από τις συνεντεύξεις που έχει δώσει κατά καιρούς και τον διαρκή αγώνα της που αφορά καλύτερες συνθήκες για τα άτομα με αναπηρία, ετοιμάζεται κι αυτή να μεταβεί από τη νέα χρονιά στο εξωτερικό. Όντας απόφοιτη του παιδαγωγικού τμήματος ειδικής αγωγής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, φέτος δίδαξε στο ειδικό δημοτικό σχολείο τυφλών της Καλλιθέας.

Η αλήθεια είναι, πως όταν συνομιλείς με νέα παιδιά που έχουν αποφασίσει να συνεχίσουν την ζωή και την καριέρα τους εκτός Ελλάδας, μοιραία έρχονται και οι συγκρίσεις με την εγχώρια πραγματικότητα. Το κοινό συμπέρασμα, όμως, αποτυπώνεται στην τελευταία φράση της συζήτησής μας και το έχετε ήδη διαβάσει, πιο πάνω, στον τίτλο.

H ζωή είναι γεμάτη δυσκολίες μα και γεμάτη λύσεις.

Να ζήσετε! Πώς ήταν η τελετή; 

Σ.Μ. Πάρα πολύ ωραία. Παντρευτήκαμε στο Δημαρχείο με πολιτικό γάμο. Μάλιστα, είχαμε και διερμηνέα που μετέφραζε την τελετή από τα γαλλικά στα ελληνικά. Μας πέταξαν και… πολύ ρύζι οι φίλοι του Θωμά, ο οποίος έχει κάνει τον κύκλο του λόγω της παρουσίας του στην πόλη.

"Σε κάποιες καφετέριες σου δίνεται η δυνατότητα να μιλάς με άτομα σε ξένες γλώσσες για να τις εξασκήσεις"

Γιατί Λουξεμβούργο; 

Θ.Κ. Δουλεύοντας ήδη σε μία ιδιωτική εταιρία, αποφάσισα να στείλω το βιογραφικό μου στο εξωτερικό. 

Ήμουν από τους λίγους, που δεν έβλεπα την μετανάστευση σαν αγγαρεία, αλλά σαν μία συναρπαστική εμπειρία και ευκαιρία να εξερευνήσω το άγνωστο, να εμπλουτίσω τις εμπειρίες μου και να διευρύνω τους ορίζοντές μου. Τέλος η αναζήτησή καλύτερων συνθηκών εργασίας και ζωής, με οδήγησε σε αυτήν την παραμυθένια χώρα.  

Εργάζομαι ως προγραμματιστής στην Σχολή Τυφλών του Λουξεμβούργου, ένα Κέντρο για την ανάπτυξη δεξιοτήτων σχετικών με την όραση. Έχοντας ο ίδιος μειωμένη όραση, αναπτύσσω εκπαιδευτικές εφαρμογές που βοηθούν τους μαθητές με οπτικές καθώς και άλλες αναπηρίες στα μαθήματά τους.

Επίσης συγγράφω παραμύθια και διηγήματα με κύριο στόχο να ευαισθητοποιήσω τα παιδιά σχετικά με την αναπηρία. Συχνά τα αφηγούμαι σε σχολεία και βιβλιοθήκες. Κάποια προβλέπεται να ανέβουν σε θεατρικές παραστάσεις. Μέχρι στιγμής έχω συμμετάσχει σε τρεις συλλογικές εκδόσεις.

Σ.Μ. Από όσο την έχω γνωρίσει έως τώρα, πρόκειται για μία ελκυστική χώρα. Είναι γοητευτική και προκλητική ταυτόχρονα. Μπορείς να ανακαλύψεις τον κόσμο γιατί σου δίνεται κυριολεκτικά η ευκαιρία να ταξιδέψεις παντού. Να γνωρίσεις ανθρώπους από διαφορετικούς πολιτισμούς. Άλλωστε, σημαντικό μέρος του πληθυσμού είναι ξένοι. Σε κάποιες καφετέριες σου δίνεται η δυνατότητα να μιλάς με άτομα σε ξένες γλώσσες για να τις εξασκήσεις.

Στέλλα, τι προετοιμασία χρειάζεσαι για να εγκατασταθείς μόνιμα εκεί; Πόσο σε βοηθά η Μπαλού (ένα υπέροχο λαμπραντόρ, σκύλος – οδηγός); 

Θα χρειαστεί να μάθω μία ή περισσότερες γλώσσες, οι οποίες είναι απαραίτητες και για την καθημερινότητά μου αλλά και στη συνεργασία μου με τον εκπαιδευτή κινητικότητας, τον άνθρωπο δηλαδή που θα με βοηθήσει να μάθω τις νέες μου διαδρομές στην πόλη. Καλούμαι να φτιάξω νοητούς χάρτες στο μυαλό μου για να μπορώ να κινούμαι με το μπαστούνι και στη συνέχεια να είμαι σε θέση να τις δείξω στην Μπαλού  για να με οδηγεί εκείνη. Επίσης, θα πρέπει να μάθει τα σημεία ενδιαφέροντος, όπως μέρη που συχνάζω για ψυχαγωγία, δουλειά και άλλα πολλά. Μάλιστα, η τροφή είναι το κίνητρό της για να μάθει! Της δίνω σε κάθε δρόμο που θα περάσω. Ήδη προσαρμοζόμαστε!  

Να σημειώσω βέβαια πως η αρχική εκπαίδευση του σκύλου - οδηγού γίνεται από εξειδικευμένες σχολές. Η Μπαλού συγκεκριμένα εκπαιδεύτηκε στο Κέντρο «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος». Η εκπαίδευση ξεκινά την περίοδο που ο σκύλος είναι περίπου 4 μηνών πηγαίνοντας σε ανάδοχη οικογένεια η οποία δέχεται εθελοντικά να το φιλοξενήσει ώστε να μάθει τα βασικά και να κοινωνικοποιηθεί. Ωστόσο, πάντα με συγκεκριμένα όρια ή οδηγίες, π.χ. να μην μπαίνει στην θάλασσα ή να μάθει να εισέρχεται στα μέσα μαζικής μεταφοράς, μάρκετ, θέατρα, γιατί προορίζεται για σκύλος – οδηγός. Στη συνέχεια περνάει στα χέρια του εκπαιδευτή ο οποίος του μαθαίνει τις εντολές οδήγησης, να βρίσκει κράσπεδα, στύλους, πόρτες, στάσεις. Όταν γίνει δύο χρονών γίνεται το «ταίριασμα» με τον χειριστή, με βάση τα χαρακτηριστικά του κάθε ανθρώπου, τα ενδιαφέροντά του και το πιο σημαντικό, τον τρόπο ζωής του. Μην ξεχνάμε πως είναι ένα από τα πιο σημαντικά όντα στη ζωή μας, το οποίο μας βοηθά να είμαστε αυτόνομοι με ασφάλεια. Υπάρχει αμοιβαία αγάπη μεταξύ μας και κατανόηση. Ξέρει κάθε στιγμή τι θέλω και πώς το θέλω. Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Κέντρο «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος» για την ευκαιρία που μου έδωσε να αποκτήσω αυτό το υπέροχο πλάσμα.

"Ένα αυτοκίνητο πάνω στο πεζοδρόμιο μας δυσκολεύει τρομερά. Τι θα πει δεν είχα πού να το παρκάρω…"

Έχετε ζήσει στην Ελλάδα κι έχετε ταξιδέψει αρκετά. Πείτε μας κάποιες σημαντικές διαφορές.

Σ.Μ. Δυστυχώς, στην Ελλάδα ορισμένα πράγματα που θεωρούνται αυτονόητα δεν τα έχουμε. Για παράδειγμα ένα αυτοκίνητο πάνω στο πεζοδρόμιο μας δυσκολεύει τρομερά. Τι θα πει «δεν είχα πού να το παρκάρω…»

Στο Λουξεμβούργο είναι γενικά στην κουλτούρα τους η συμπόρευση με τα ζώα. Να σκεφτείτε πως σε κάθε τετράγωνο υπάρχει σε κολώνες και ένα σακουλάκι για την «ανάγκη» τους. Όσον αφορά τα πεζοδρόμια., δεν έχουν ύψος και διαθέτουν μία διακριτή γραμμή για να μας βοηθά. Γενικά, υφίσταται η έννοια της προσβασιμότητας. 

Στην Ελλάδα, μία φορά, ένας ταξιτζής όταν πήγα να μπω με την Μπαλού μου είπε: «Κι εγώ έχω πρόβατο κατοικίδιο αλλά δεν το φέρνω στο ταξί…». Έχουμε κάνει πολλές σχετικές αναφορές. 

Εδώ θα σεβαστούν τον σκύλο – οδηγό. Στην Ελλάδα δεν τον σέβονται, όχι φυσικά όλοι. Παρόλο που υπάρχουν νόμοι που επιτρέπουν την πρόσβασή τους παντού. Ο σκύλος – οδηγός μπορεί να πάει όπου πάει κι ο τυφλός.

Η αποδοχή είναι μεγαλύτερη σε σχέση με παλαιότερα αλλά υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Γενικά, πρέπει να εκτιμάται ο ρόλος του. Ο σκύλος – οδηγός δεν είναι κατοικίδιο. Και να αναφέρω πως επηρεάζεται πολύ από τα αδέσποτα, όπως στο χωριό μου στο Βελεστίνο που το πρόβλημα είναι έντονο. Όταν έρχονται δίπλα του αδέσποτα ή δεσποζόμενα χωρίς λουρί παρεμποδίζουν το έργο του. 

Να τονίσουμε πως μέσω του Κέντρου «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος», υλοποιείται ένα πρόγραμμα που λέγεται «Αγαπάμε Σκύλους Οδηγούς» και είναι εγκεκριμένο από το Υπουργείο Παιδείας. Με τον τρόπο αυτό οι σκύλοι – οδηγοί με τους χειριστές και τους εκπαιδευτές εισέρχονται στις τάξεις όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης προκειμένου να αναδείξουν την αξία ενός σκύλου – οδηγού στην καθημερινότητα ενός ατόμου με πρόβλημα όρασης. Υπάρχουν και άλλα κέντρα εκπαίδευσης σκύλων οδηγών που κάνουν αξιόλογο έργο.

"Το Λουξεμβούργο είναι από τα πρώτα κράτη σε παρόμοιες παροχές και για αυτό το λόγο πολλά ΑμεΑ έρχονται εδώ"

Θ. Κ. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει η απαραίτητη ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για τα άτομα με αναπηρία. Δυστυχώς υστερούμε πολύ στο να σκεφτούμε τον συνάνθρωπό μας.

Όσον αφορά τις παροχές του κράτους του Λουξεμβούργου, σκεφτείτε πως στην υπηρεσία προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρία εντάσσεται ένα λεωφορειάκι που το καλούμε για να μας μεταφέρει δωρεάν οπουδήποτε μέσα στη χώρα. Στην Ελλάδα υπάρχει αντίστοιχη υπηρεσία αλλά είναι για περιορισμένη χρήση, 1-2 ραντεβού το μήνα. 

Επίσης, παρέχονται δωρεάν βοηθήματα χαμηλής όρασης, όπως πληκτρολόγια Braille, μεγεθυντικές οθόνες ή iPad, ειδικό λογισμικό καθώς και προσβάσιμες οικιακές συσκευές, π.χ. ομιλούντες φούρνοι μικροκυμάτων. Το Λουξεμβούργο είναι από τα πρώτα κράτη σε παρόμοιες παροχές και για αυτό το λόγο πολλά ΑμεΑ έρχονται εδώ. 

Να σημειώσω πως στην τοπική Σχολή Τυφλών υπάρχουν προγραμματιστές που αναπτύσσουν λογισμικό για άτομα με αναπηρία. Ελπίζουμε κάτι παρόμοιο να συμβεί και στην Ελλάδα. Γενικότερα οι νέες τεχνολογίες βελτιώνουν σε μεγάλο βαθμό τη ζωή και τις δυνατότητες των ΑμεΑ.

Σ.Μ.: Η αλήθεια είναι πως νιώθεις ασφάλεια σε αυτή τη χώρα,  προστατευμένος. Δεν βγαίνεις από το σπίτι σου και λες «τι θα συναντήσω πάλι». Θα ήθελα να αναφέρω όμως και την εμπειρία μου από την Ιαπωνία. Σε όλες τις κουπαστές σε δημόσια μέρη, μαγαζιά, σταθμούς τρένων κ.λπ. υπήρχανε επιγραφές Braille, όπως και στον δρόμο ηχητικά φανάρια. 

Πώς σας επηρέασε η πανδημία του κορωνοϊού;

Θ.Κ. Ήμουν από τους πρώτους που ασθένησαν από τον ιό και μάλιστα αρκετά σοβαρά. Πριν ένα χρόνο εμφάνισα συμπτώματα που οδήγησαν σε πνευμονία και νοσηλεύτηκα για μερικές μέρες. Ήταν όμως αξιοθαύμαστη η συμπαράσταση της ελληνικής κοινότητας και του εφημέριου στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου. Οργάνωσε μία ομάδα που με βοήθησε και μάλιστα με αυτοθυσία αφού υπήρχε ο κίνδυνος να κολλήσουν και οι ίδιοι αυτόν τον επικίνδυνο ιό. Μου έφεραν ακόμα και δεύτερο ψυγείο στο σπίτι ώστε να έχω αρκετές προμήθειες για την περίοδο της καραντίνας μου.

Το διήγημά μου «Πολύχρωμα Χελιδόνια», όπου αφηγούμαι την περιπέτειά μου με τον ιό συμπεριλήφθηκε στην συλλογική έκδοση «Ημερολόγια Καραντίνας» ύστερα από διάκριση στον διαγωνισμό που είχε διενεργήσει ο «Ιανός». 

Σ.Μ. Γενικά, διατάραξε σαφώς τις διαπροσωπικές σχέσεις. Η επικοινωνία μέσω βιντεοκλήσης δεν μπορεί να αντικαταστήσει για εμάς την ανθρώπινη επαφή, την οποία έχουμε μεγάλη ανάγκη, μιας και στερούμαστε την εικόνα. Μέσω της κάμερας δεν μπορούμε να αγγίξουμε ή να αγκαλιάσουμε τους άλλους. 

Επίσης η καθημερινότητά μας έχει αλλάξει πάρα πολύ. Όταν αναζητείτε κάτι, μπορείτε να το εντοπίσετε με τα μάτια ενώ εμείς πρέπει να το ψάξουμε με τα χέρια. Από τότε όμως που γνωστοποιήθηκε ότι ο ιός μεταδίδεται και μέσω της αφής, δεν μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε. 

"Ως ανθρώπους δεν μας χαρακτηρίζει ότι δεν βλέπουμε"

Τι περιλαμβάνουν τα όνειρά σας;

Σ.Μ. Αυτό που λέω πάντα είναι πως βλέπω τα όνειρα όπως τα αγγίζω. Θα δω στον ύπνο μου έναν άνθρωπο όπως μου τον έχουν περιγράψει και τον έχω αγγίξει με τα χέρια μου. Δεν θα δω το χρώμα των μαλλιών του αλλά ίσως κάποιο σημάδι που έχει στο πρόσωπο του.

Γνωρίζω ότι ο ουρανός είναι μπλε. Όταν ακούω αυτό το χρώμα σκέφτομαι τη θάλασσα και τον ουρανό. Το κόκκινο με παραπέμπει στη φωτιά. Το άσπρο σε νυφικό κ.ο.κ. 

Θ.Κ. Τα όνειρά μου περιλαμβάνουν μία ευτυχισμένη οικογένεια, μία ισορροπημένη ζωή. Θα ήθελα προσφέρω όσο το δυνατόν περισσότερα στους συνανθρώπους μου και στην κοινωνία, να βάλω το λιθαράκι μου ώστε ο κόσμος μας να γίνει καλύτερος. 

Σε μία συνέντευξη στην εφημερίδα Καθημερινή δύο νεαρά παιδιά τόνισαν πως «Η αναπηρία δεν μας χαρακτηρίζει». Θα θέλατε να κάνετε ένα σχόλιο επ’ αυτού;

Σ.Μ. Αυτή η φράση είναι πολύ σημαντική! Ως ανθρώπους δεν μας χαρακτηρίζει ότι δεν βλέπουμε.

Δεν υστερούμε σε κάτι. Εντάξει, δεν μπορούμε να οδηγήσουμε αλλά μπορούμε κάλλιστα να τρέξουμε, να κολυμπήσουμε, γιατί όχι, να κάνουμε και sky diving. Είναι μία μορφή ελευθερίας. Η ζωή εξελίσσεται κι εσύ τρέχεις να προλάβεις.

Θ.Κ. Όλη η ζωή είναι γεμάτη δυσκολίες μα και γεμάτη λύσεις.