Τι γράφετε αυτή την περίοδο; Υπάρχει ακόμα μεγάλο πεδίο αναζήτησης σχετικά με το έργο του Ρήγα Βελεστινλή;

Πρώτα, αγαπητέ Φοίβο, θα ήθελα να σε συγχαρώ για το διαδικτυακό  μέσο «Μουσικό Βαγόνι», που συμβάλλει καθοριστικά στην ενημέρωση για τα διαδραματιζόμενα στην περιοχή μας. 

Σχετικά με το πρώτο ερώτημά σου θα ανέφερα πως οιστορικός του Ρήγα, ο Λέανδρος Βρανούσης (1921-1993), που με πρότασή μας είχε τιμηθεί το 1990 με τον τίτλο του επιτίμου Δημότη της γενέτειρας του Ρήγα, μας τόνιζε εμφατικά πως «πολύ σκόνη έχει επάνω ο Ρήγας». Πολλές, δηλαδή, ανακρίβειες και μυθεύματα έχουν γραφεί για την ζωή και το έργο του και πως θα πρέπει να διαλευκανθούν. Και προς αυτήν την κατεύθυνση δραστηριοποιηθήκαμε με την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα. Έχουμε καθαρίσει πολλές πτυχές της ζωής και του έργου του Ρήγα, που συνοπτικά απαριθμούνται στο Προλόγισμα του βιβλίου μας «Μελέτες για τον Ρήγα Βελεστινλή, 30 Χρόνια (1990-2020)».

Προσθέτουμε ότι συνεχώς διερευνάται το πλούσιοσυγγραφικό έργο του Ρήγα καθώς και τοσυγκεκριμένο στρατηγικό σχέδιό του για την επανάσταση των σκλαβωμένων Ελλήνων. Και αυτήν την περίοδο παρουσιάσαμε τη σχέση του Διονύσιου Σολωμού με τον Ρήγα. Διαπιστώνεται πως στον «Ύμνο εις την Ελευθερία» ο Σολωμός το 1823 κάνει αναφορά στην «πολεμόκραχτη φωνή του Ρήγα», για την επανάσταση στηριγμένη στις ντόπιες δυνάμεις των Ελλήνων, όταν μέχρι τότε οι σκλαβωμένοι στις αυλές της Ευρώπης «γύρευαν άλλα χέρια δυνατά» για να τους ελευθερώσουν.

Επίσης, σε άλλη μελέτη μας επισημάναμε τις ανακρίβειες, που περιέχονται στην πρώτη βιογραφία του Ρήγα του Χριστόφορου Περραιβού, γραμμένη το 1860 σε ηλικία ογδόντα χρονών, χωρίς τη σχετική έρευνα. 

Ακόμη, εκδώσαμε το «Στρατιωτικό Εγκόλπιο» του Ρήγα και πλέον γνωρίζουμε το περιεχόμενό του, τις οδηγίες περί της τέχνης του πολέμου. Πριν από την κάθοδό του στην Ελλάδα, ο Ρήγας είχε την πρόνοια να μεταφράσει και εκδώσει το βιβλίο αυτό με τις σχετικές οδηγίες του διάσημου αυστριακού στρατάρχη Κεβενχύλλερ.

Αυτόν τον καιρό επιμελούμαι την έκδοση των Πρακτικών του 7ου  Διεθνούς Συνεδρίου «Φεραί-Βελεστίνο-Ρήγας», που διοργανώθηκε με επιτυχία το 2017, ώστε να εκδοθούν και να γνωστοποιηθούν οι επιστημονικές ανακοινώσεις του, και παράλληλα να αναγγελθεί η διοργάνωση του 8ου Διεθνούς Συνεδρίου κατά το τριήμερο 7-9 Οκτωβρίου του 2022.​ 

Τι στάθηκε αφορμή -εκτός από την καταγωγή σας- για την ενασχόληση με τον Ρήγα και τα Επιστημονικά Συνέδρια; 

Εκτός από τις επιστημονικές μου ιατρικές δραστηριότητες, μαζί με άλλους συμπατριώτες της Αθήνας ιδρύσαμε το 1982 τον Σύλλογο ΒελεστινιώτωνΑθηνών και εκδίδαμε την εφημερίδα «Φωνή του Βελεστίνου» από το 1983  έως το 1997, όπου έχουν καταχωριστεί πολλές πληροφορίες για τον Ρήγα και το Βελεστίνο. Ωστόσο, έχοντας υπόψιν πως ποτέ δεν είχε διοργανωθεί επιστημονικό Συνέδριο για τον Ρήγα Βελεστινλή, το 1985 είχα την ιδέα, εκτός των άλλων, να διοργανώσουμε ένα Συνέδριο για τον Ρήγα και την γενέτειρά του. Μάλιστα, όταν ενημερώσαμε τον Λέανδρο Βρανούση αυθόρμητα αναφώνησε «Επιτέλους βρέθηκαν οι άνθρωποι που θα διοργανώσουν Συνέριο για τον Ρήγα».

Έτσι, με επιτυχία πραγματοποιήθηκε το 1986 το ιστορικό πλέον Α΄ Διεθνές Συνέδριο «Φεραί-Βελεστίνο-Ρήγας» και το 1990 εκδώσαμε τα Πρακτικά με τίτλο «Ὑπέρεια». Συνεχίσαμε με την διοργάνωση επτά μέχρι τώρα Διεθνών Συνεδρίων, ενώ το 8ο Συνέδριο θα διοργανωθεί κατά το 2022. Εκδίδουμε και τα αντίστοιχα πολυσέλιδα Πρακτικά τους, εμπλουτίζοντας έτσι την βιβλιογραφία για τον Ρήγα, την περιοχή του Βελεστίνου και των αρχαίων Φερών.

Στα Συνέδρια συμμετείχαν επιστήμονες από την Ελλάδα και άλλες χώρες, καθώς επίσης δόθηκε η ευκαιρία και σε ανθρώπους της περιοχής μας να παρουσιάσουν σχετικά θέματα. Μάλιστα, έγινε αιτία να αναπτυχθούν τα θέματα των συνεδρίων σε ιδιαίτερες μονογραφίες και έτσι να εμπλουτιστεί η τοπική μας βιβλιογραφία.​

Μια άλλη διαπίστωση ήταν πως τα έργα του Ρήγα δεν είχαν εκδοθεί με ευρετήρια και σχόλια. Έτσι η αρχή έγινε το 1991 με το «Φυσικής απάνθισμα», στο οποίο πρόσθεσα ένα γενικό ευρετήριο, το όποιο έγινε αιτία να βρω ένα πρότυπο, που αναζητούσαν οι ιστορικοί συγγραφείς, και που χρησιμοποίησε ο Ρήγας για τη συγγραφή του. Και αυτό το πρότυπο ήταν η Γαλλική Εγκυκλοπαἰδεια του Ντιντερώ. Ήταν μια ανταμοιβή, μπορώ να πω, του Ρήγα για τον κόπο της σύνταξης του ευρετηρίου, που για πρώτη φορά είχε συνταχθεί. Στη συνέχεια το 1994 επιμελήθηκα με την προσθήκη ευρετηρίου «Τα Επαναστατικά», όπου περιέχονται η «Νέα Πολιτική Διοίκηση», το Σύνταγμα, και οι παιάνες, «Θούριος» και «Ύμνος Πατριωτικός».

Τον Ιούνιου το 1996, είχαμε την πρόνοια έγκαιρα να προκαλέσουμε μια σύσκεψη στο Υπουργείο Πολιτισμού, Yπουργός τότε ήταν ο Σταύρος Μπένος, με τους Δημάρχους της περιοχής μας, τουςβουλευτές, για την προετοιμασία των εορταστικών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα Βελεστινλή και των συντρόφων του(1798-1998). Στόχος μας ήταν να διοργανωθούν πολλά σχετικά Συνέδρια στην Ελλάδα και το Εξωτερικό.

Στη συνέχεια, είχα την ιδέα να συντάξω το Ευρετήριο της δωδεκάφυλλης Χάρτας της Ελλάδος, με το οποίοασχολήθηκα για μια περίπου τετραετία. Ο Ρήγας πάλι με αντάμειψε για τον κόπο μου αυτό. Βρήκα τους πρότυπους χάρτες που ο Ρήγας χρησιμοποίησε για την έκδοσή της. Ήταν ο χάρτης της αρχαίας Ελλάδος του Gull. Delisle για τον χώρο της Ελλάδος και της Μικράς Ασίας και για το βόρειο μέρος ο χάρτης τουRizzi Zannoni. Παράλληλα, επιμελήθηκα την αυθεντική για πρώτη φορά επανέκδοσή της το 1998.Η έκδοση αυτή με τα πολλά καινούργια στοιχεία που προσφέραμε έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη των μελετών περί Ρήγα και να γενικευθεί η έρευνα και μελέτη της Χάρτας και των άλλων έργων του. 

Τι μπορούμε να κρατήσουμε αλλά και να χρησιμοποιήσουμε στο «τώρα» από τις «διδαχές» του Ρήγα;

Ο Ρήγας Βελεστινλής στα έργα του και στο στρατηγικό σχέδιο της επανάστασής του δίνει τα διαχρονικά μηνύματα και διδάγματά του. Στο 22ο άρθρο των Δικαίων του Ανθρώπου διακηρύσσει με έμφαση πως «εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή» επισημαίνοντας έτσι πως η μόρφωση συμβάλλει στην πρόοδο  του ανθρώπου και της κοινωνίας.

Επίσης, ο Ρήγας διάλεξε τον δημοκρατικό τρόπο διοίκησης του ελευθερωμένου μετά την επανάσταση του ελληνικού και βαλκανικού χώρου. Στηρίζονταν στην δημοκρατία των αρχαίων Αθηνών, στην δημοκρατική λειτουργία κατά την σκλαβιά τωνΕλληνικών Κοινοτήτων και στην κατάργηση της μοναρχίας τότε στην Γαλλία και την επιλογή του δημοκρατικού πολιτεύματος. 

Ακόμη, τόνιζε ο Ρήγας πως οι Έλληνες θα πρέπει να στηρίζονται στις ντόπιες, γηγενείς δυνάμεις και όχιστους «προστάτες», γιατί οι ξένες δυνάμεις τα συμφέροντά τους εξυπηρετούν. 

Οι Έλληνες πολίτες θα πρέπει να γνωρίζουν την ελληνική ιστορία και κληρονομιά και να έχουν ως πρότυπα τους προγόνους τους. 

Μάλιστα, η συνθετική τακτική, που ακολούθησε ο Ρήγας στην οργάνωση του στρατηγικού σχεδίου της επανάστασής του, θα πρέπει να αποτελεί παράδειγμα στους Έλληνες. Χρησιμοποίησε ό,τι καλό βρήκε στον γαλλικό διαφωτισμό και παράλληλα στην Ορθόδοξη παράδοση. 

Θεωρείτε πως ο Ρήγας Βελεστινλής έχει αποκτήσει στην Ελλάδα και διεθνώς την θέση ακριβώς που του αξίζει στην ιστορία;

Με τις εκδόσεις και την διοργάνωση των επτά μέχρι σήμερα Διεθνών Συνεδρίων από την Επιστημονική μας Εταιρεία εδώ και τριάντα χρόνια συμβάλλουμε καταλυτικά να γίνει ευρύτατα γνωστό το έργο του Ρήγα. Έχουμε μεταφράσει το πρωτοποριακό Σύνταγμά του σε δέκα γλώσσες κατά σειρά έκδοσης:Βουλγαρικά, Ρουμανικά, Σερβικά, Αλβανικά, Ιταλικά, Ρωσικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά και Γερμανικά.Και αντίτυπά τους στάλθηκαν σε χίλιες βιβλιοθήκες 150 κρατών του κόσμου και έχουν αναρτηθεί στην Ιστοσελίδα μας www.rhigassociety.go 

Η έκδοση για πρώτη φορά των Απάντων των έργων του Ρήγα από την Επιστημονική μας Εταιρεία με ευρετήρια και σχόλια και σε ψηφιακό δίσκο το 2007 έδωσε μεγάλη ώθηση στην διάδοση των ιδεών του Ρήγα. Να φανταστείτε πως το 2007 ο ψηφιακός δίσκος με τα Άπαντα του Ρήγα προσφέρθηκε με την τότε εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» σε πάνω από εκατό είκοσι χιλιάδες αντίτυπα. Στοιχείο μεγάλης διάδοσης.

Επίσης, παράλληλα με την έκδοση των έργων του Ρήγα από την Επιστημονική μας Εταιρεία εκδόθηκαν και από τη Βουλή των Ελλήνων μόνο όμως τα πέντε βιβλία, και εξ αυτών τα δυο χωρίς ευρετήρια, που και αυτά συνέβαλαν στην διάδοση του έργου του Ρήγα.

Για την διεθνή απήχηση του Ρήγα δόθηκε αφορμή με την διοργάνωση των Διεθνών Συνεδρίων μας και γράφτηκαν δυο βιβλία, ένα στην Βουλγαρία και το άλλο στην Χιλή, όπου γίνεται παραλληλισμός του Ρήγα με τους επαναστάτες  Ρακόφκι και Μιράντα. Μάλιστα, το βιβλίο του καθηγητή Κίριλ Τοπάλοβ«Ῥακόσκι και Ρήγας», έχει μεταφραστεί από τα βουλγαρικά στα ελληνικά και έχει εκδοθεί από την Επιστημονική μας Εταιρεία. Ευελπιστούμε μελλοντικά και το βιβλίο του ακαδημαϊκού της Χιλής Ντιντιέ με τίλτο «Μιράντα και Ρήγας» να μεταφραστεί στα ελληνικά.

Θα ήθελα να επισημάνω μια διαπίστωσή μας, πως τα Ελληνικά Πανεπιστήμια  και ιδιαίτερα τα Τμήματα Ιστορίας δεν έχουν δώσει να εκπονηθεί διδακτορική διατριβή με θέμα τον Ρήγα, φανταστείτε, μέχρι σήμερα. Μόνο κατά τις δύο δεκαετίες του 21ου αιώναεκπονήθηκαν τρεις διδακτορικές διατριβές και αυτές όχι σε Τμήματα Ιστορίας, αλλά στη Θεολογική Σχολή και την Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και στο Τμήμα Ιστορίας των Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. 

Πώς σχολιάζετε τις προγραμματισμένες εκδηλώσεις στο Βελεστίνο και στην Ελλάδα για το επετειακό έτος 2021; Έχετε αναφέρει στο παρελθόν πως το «Θεαθήναι δεν έχει διαχρονικότητα».

Εκτός από τις διάφορες επετειακές εκδηλώσεις, που έχουν προγραμματιστεί από τον Δήμο Ρήγα Φεραίου, θα γίνουν και δράσεις με διαχρονικότητα. Θα γίνει μια αναβάθμιση του εκθεσιακού χώρου της Χάρτας, που θα είναι μόνιμος και επισκέψιμος. Επί πλέον, θα εκδοθούν σχετικές μελέτες για τον Ρήγα, όπως του κ. Αντώνη Φραγκούλη η διδακτορική Διατριβή για τις παιδαγωγικές ιδέες του Ρήγα, καθώς και δικές μου μελέτες, για τον Θούριο και Ύμνο Πατριωτικό με τη σχετική ανάλυσή τους, το Σύνταγμα του Ρήγα παράλληλα με το γαλλικό πρότυπο, μια συνοπτική ιστορία της γενέτειρας του Ρήγα, η βιογραφία του Ρήγα του Δημ. Στωϊκού και «Ἡ πατρίς του Ρήγα» με κείμενα που έχουν στο παρελθὀν δημοσιευθεί με σχόλια και ευρετήρια.

Πολλοί αρέσκονται να τοποθετούν τον Ρήγα σε διάφορες συνθήκες του «σήμερα» λέγοντας πως «Αν ζούσε ο Ρήγας θα...». Είναι δόκιμο κατά τη γνώμη σας; 

Ο Ρήγας ζει διαχρονικά με τα έργα του, στα οποία έχει καταθέσει τις ιδέες του, τις απόψεις του για την πορεία, που θα πρέπει να ακολουθούν οι Έλληνες.Πολλοί θυσιάστηκαν και έχυσαν το αίμα τους για την ελευθερία της πατρίδος όπως ο Ρήγας. Τα έργα του όμως είναι αυτά που τον ανέδειξαν ως μια από τις μοναδικές φυσιογνωμίες του νεότερου Ελληνισμού και του Βαλκανικού χώρου: Διαφωτιστής, επαναστάτης, στρατιωτικός νούς, πολιτικός νούς, εθνεγέρτης, μάρτυρας, οραματιστής μιας δημοκρατικής πολιτείαςστο Βαλκανικό χώρο. Έχουμε εκδώσει τα έργα του με πολλά σχόλια και έχουμε δημοσιεύσει πολλές σχετικές μελέτες που αναδεικνύουν τα οράματα του Ρήγα,  χρήσιμα σήμερα σε όλους εκείνους που θα θέλουν να διδαχτούν από αυτά.