Το παλαιό τελωνείο της Κάρλας
Στη συνέχεια του αφιερώματος για τον λόφο Πέτρα του Στεφανοβικείου, ασχοληθήκαμε με το παλαιό Τελωνείο της λίμνης Κάρλας. Πολλές οικογένειες από τα γύρω χωριά και κυρίως από το Στεφανοβίκειο και τα Κανάλια έβγαζαν τα προς το ζην αναγκαία αποκλειστικά και μόνον από το ψάρεμα στη λίμνη Κάρλα.
Να θυμίσουμε ότι η αποξήρανση της λίμνης Κάρλας πραγματοποιήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ενώ πριν από λίγα χρόνια έγιναν αρδευτικά έργα πολλών εκατομμυρίων ευρώ και επανασυστάθηκε η λίμνη Κάρλα κατά το 1/6 περίπου της αρχικής έκτασης (300.00 στρέμματα).
Η λέξη σκάλα προέρχεται από την Ιταλική λέξη Skala που σημαίνει λιμάνι, εμπορικός σταθμός. Στη σκάλα, υποχρεωτικά από το νόμο, οι ψαράδες έβγαζαν τα ψάρια που έπιαναν, τα ζύγιζαν, πλήρωναν τους αναλογούντες φόρους στο παρακείμενο Τελωνείο και τα διέθεταν μετά στους αγωγιάτες, που περίμεναν εκεί από τα χαράματα για να κάνουν τη μεταφορά και τη μεταπώληση στα γύρω χωριά. Κάθε σκάλα είχε και το Τελωνείο.
Πληροφορίες από την ανακοίνωση του Δημήτρη Στ. Παπαγεωργίου, φιλολόγου, με θέμα “Στεφανοβίκειο – Λίμνη Κάρλα”, που έγινε στο έκτο επιστημονικό Συνέδριο Μελέτης Φερών – Βελεστίνου-Ρήγα.
Κείμενα: Σταύρος Παν. Παπαγεωργίου, Συμβολαιογράφος
επιμέλεια βίντεο, φωτογραφιών και αφήγησης : Φοίβος Παπαγεωργίου
*Δημοσιεύτηκε στο Moυσικό Βαγόνι τον Οκτώβριο του 2013
Οι σκάλες τα νεώτερα χρόνια ήσαν δύο, η μία στα Κανάλια μπροστά στο χωριό και η άλλη στο Στεφανοβίκειο μπροστά από την Πέτρα και βορειοανατολικά αυτής. Ακόμη σώζονται τα ερείπια του κτιρίου όπου γινόταν οι δημοπρασίες. Για τρείς μήνες απαγορευόταν το ψάρεμα από τον Αύγουστο και μετά. Οι βαλτοφύλακες ήσαν δώδεκα πέντε από τα Κανάλια, ένας από το Στεφανοβίκειο, δύο από το Κεραμίδι, ένας από το Βόλο και άλλοι τρεις. Όλοι διορισμένοι από το Ελληνικό Δημόσιο και ένας ο επόπτης.
Εμείς πήγαμε και τα είδαμε με τα μάτια μας. Ειναι λυπηρό, είναι τραγικό στη σημερινή εποχή να μη συντηρούνται και να μην αναπαλαιώνονται αυτά τα κτίρια. Κάλλιστα θα μπορούσε αυτό το κτίριο να γίνει μουσείο και να διδάσκει τις επόμενες γενεές πως έζησαν οι πατεράδες μας και οι προγονοι μας. Η διατήρηση τέτοιων κτιρίων-μνημείων είναι πολιτισμός. Στη μακραίωνα ιστορία μας το νερό δημιούργησε, δημιουργεί και θα δημιουργεί πολιτισμό. Κρίμα.
Εχουμε τη γνώμη ότι έπρεπε να ασχοληθούμε πολύ περισσότερο με το λιμναίο πολιτισμό της Κάρλας.Οπως διαπιστώνουμε μόνο η Αρχαιολογική Υπηρεσία με τους επιστήμονες που διαθέτει ασχολήθηκε με την Κάρλα και τη γύρω περιοχή της και της αξίζουν συγχαρητήρια. Με τα μάτια μας είδαμε το τελωνείο στην Πέτρα. Κατάντησε ένα κτίριο ερείπιο. Κανένας δεν ενδιαφέρθηκε για την επισκευή, συντήρηση, αποκατάσταση και την αναπαλαίωση του. Ετσι παραδόθηκε αμαχητί στον πανδαμάτορα χρόνο. Αυτό σημαίνει έλλειψη παιδείας και κρίση των πολιτιστικών αξιών.Τα μνημεία συντηρούνται και αναπαλαιώνονται. Το παρελθόν μας ορίζει και μας καθοδηγεί για το μέλλον. Είθε η νέα γενιά να κάνει περισσότερα από την προηγούμενη.
Για τα ψάρια της λίμνης Κάρλας αναφέρει και ο Δανιήλ Φιλιππίδης το έτος 1850:
«Η λίμνη Βοιβηϊς τα νύν Κάρλα περικυκλούται από κυματίζοντας λόφους….εκτεινομένη μεταξύ βορράς και μεσημβρίας εν τη Μαγνησία είναι μακροειδής,πολλά ιχθυοφόρος και επικερδής. «Τα καρλίσια ψάρια είναι αρκετά σε μεγάλες ποσότητες σε σαζάνια, πλατίτσες και άλλα. Το καλοκαίρι το ψάρεμα στην λίμνη γίνονταν βράδυ. Ξημερώματα τα ψάρια βρίσκονταν στη Λάρισα, Βόλο, Φάρσαλα, Αγιά, Αλμυρό. Το φθινόπωρο έφταναν ως τα Τρίκαλα, Καλαμπάκα, Πόρτα (Πύλη) Μουζάκι και το χειμώνα ακόμα και το Μέτσοβο και την Κατερίνη. Την μεταφορά την ενεργούσαν αγωγιάτες από το Βελεστίνο. Με τα ζώα τους περίμεναν στην σκάλα από το Γκερλί (Αρμένιο)». Η απαγόρευση tου ψαρέματος το καλοκαίρι έληγε την ημέρα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (6. Αυγούστου).
Μέχρι τότε οι βάρκες ήταν αναποδογυρισμένες στη στεριά. Το 1956 οι Αλέξανδρος Περιστερόπουλος και Κωνσταντίνος Παπαϊωάννου με πεζόβολο ψάρεψαν ένα ψάρι που ζύγιζε 12 οκάδες η 15 κιλά και 360 γραμμάρια. Στις σκάλες της λίμνης γίνονταν οι δημοπρασίες ψαριών».
Ο Αργύρης Φιλιππίδης το έτος 1859 γράφει: «Η λίμνη αυτή γυρίζει ένα γύρω ώραις εννιά. Είναι ωσάν ένα μικρό πέλαγος, έχει μέσα καλάμια πολλά, αν δεν ήταν αυτά δεν ημπορούσαν να την δουλέψουν εις καιρόν χειμώνος, επειδή και σηκώνονται κύματα μεγάλα και τα καϊκια, όπου την δουλεύουν, είναι όλα μονόξυλα ή να ειπώ κορίταις και αυτά τα καλάμια κάνουν λιμάνια πολλά. Έχει ψάρια πλήθος τεσσάρων πέντε ειδών. Ένα το λένε ασπροπλατίτσα και άλλο καραπλατίτζα γλυκά και νόστιμα. Έχει και γλίνους. Αυτά μεγαλώνουν και γίνονται τέσσερες πέντε οκάδες. Αυτά κάνουν την ευτυχία της λίμνης. Έχει και χέλια που είναι νοστιμότατα. Έχει τρείς σκάλες όπου κάθονται οι άνθρωποι του βοϊβόντα και παίρνουν το ανάλογο. Έχουν και οι τρείς από ένα χάνι και κονέβουν οι ψουνισταί των ψαριών και από δύο άνθρωποι η κάθε μια (σκάλα) του Βοϊβόντα. Η πρώτη σκάλα (λιμανάκι) ονομάζονταν Αϊράνη. Από τη σκάλα αυτή ψώνιζαν τα χωριά του Βόλου, Βελεστίνου, Ζαγοράς και Αλμυρού.
Η δεύτερη σκάλα λέγονταν Πέτρα. Από τη σκάλα αυτή ψώνιζαν τα χωριά των Τρικάλων, Λάρισας, Καρδίτσας και Φαρσάλων και η τρίτη σκάλα ονομάζονταν Φούρνος. Από τη σκάλα αυτή ψώνιζαν τα χωριά του Κισσάβου, Ολύμπου και Αγιάς. Τα ψάρια αλιεύονταν με γρίπους και απόχες στα «Μαντράκια», χώροι της λίμνης περιφραγμένοι με καλάμια, όπου τα ψάρια έμπαιναν ακολουθώντας έναν αρχηγό σαν κοπάδι πρόβατα. Όταν γινόταν το ψάρεμα περίμεναν στην όχθη οι «Κερατζήδες» (κυρίως Βελεστινιώτες) με τα «πράματά τους» (άλογα ή ημιόνους), αγόραζαν το αλίευμα και το μετέφεραν στις γειτοινικές αγορές. Το καλοκαίρι ψάρευαν το βράδυ και τα χαράματα τα φορτία βρίσκονταν στις πόλεις Λάρισα, Αγιά, Αλμυρό, Βελεστίνο, Φάρσαλα και το χειμώνα έφταναν ως την Κατερίνη ακόμα και στο Μέτσοβο».
Ο J.L.Ussing στο ταξίδι του στη Θεσσαλία το 1846 γράφει….»Στα βόρεια του κόλπου απλώνεται η πεδιάδα του Βόλου και προς τα βορειοδυτικά η μεγάλη και πλούσια σε ψάρια λίμνη Βοιβηϊδα (τώρα ονομάζεται Κάρλα),η οποία περιορίζεται στα δεξιά της από τα βουνά.Στα αριστερά της όμως η Βοιβηϊδα συνορεύει με τη πεδιάδα.Το χειμώνα είναι πολύ πλατύτερη από ό,τι το καλοκαίρι.»
ΟΝΟΜΑΤΑ ΨΑΡΑΔΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΕΦΑΝΟΒΙΚΕΙΟ:
Στέφανος Ακριβούσης, Γεώργιος Καραμπέρης, Βασίλειος Κάρρος, Δημήτριος Τριανταφύλλου, Βασίλειος Κύκλος, Αθανάσιος Παπαγεωργίου, Νικόλαος Παπαγεωργίου, Ιωάννης Παπαγεωργίου Μιχαήλ Πριάτικας, Ιωάννης Πριάτικας ο Ρώσος, Ιωάννης Λιάμτσιος, Αθανάσιος Ντάγκαλος, Βασίλειος Ντάγκαλος, Γαρύφαλλος Σβερονόπουλος η Μακρής του Δημητρίου, Ευάγγελος Γουρνάρης που δούλεψε επί τριάντα πέντε χρόνια σαν ψαράς, Θεόδωρος Νικολάου Μπολολός, Γεώργιος Ιωάννου Παναγιώτου.